Tabip Odası’ndan ‘Mpox’ açıklaması

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Olgay GÜLER
Maymun Çiçeği (Mpox) virüsüyle ilgili Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından uluslararası alarm verilmesinin ardından toplumda endişeler artarken, Edirne Tabip Odası, Türk Tabipler Birliği tarafından konuyla ilgili merak edilenlere dair yapılan açıklamayı yayınladı.
Dünyayı etkisi altına alıp milyonlarca kişinin ölümüne neden olan Koronavirüs salgının ardından, DSÖ’nün yaptığı uluslararası alarmla vatandaşları, şimdi de Mpox virüsü endişesi sardı. Demokratik Kongo Cumhuriyeti kaynaklı başlayan ve hızla yayılan virüsün Avrupa’da da görülmeye başlanması, Türkiye’deki vatandaşlarda endişe oranını arttırırken, Edirne Tabip Odası, Türk Tabipler Birliği’nin (TTB) konuyla ilgili yayınladığı bilgi notunu paylaştı. Odadan yapılan açıklamada, mpox ile ilgili durumu dikkatle incelendiği ifade edildi.
‘VAR OLAN TANI SAYILARI BUZ DAĞININ GÖRÜNEN KISMI’
Odanın yayınladığı TTB bilgi notunda, Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) 14 Ağustos’ta, eski adıyla maymun çiçeği olarak bilinen Mpox salgınının uluslararası öneme sahip bir halk sağlığı acil durumu olarak ilan ettiği belirtildi. Açıklamada, “Bu ilanın esas amacı ülkeleri tanı, surveyans (takip), bağışıklama ve tedavi açısından gerekli önlemleri almaları, bunlar için kaynak ayırmaları konusunda uyarmak ve böylece salgının kontrol altına alınmasını sağlamaktır. DSÖ tarafından yapılan açıklamada; sadece Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde 2024 yılı içinde görülen olgu sayısının 15 bin 600, ölen hasta sayısının 537 olduğu bildirildi. Bu açıklamadan bir gün önce kıtasal düzeyde ilan edilen uluslararası öneme sahip bir halk sağlığı acil durumu yeni açıklamayla “küresel” düzeye yükseltildi. Daha önceki salgından etkilenmemiş Burundi, Kenya, Ruanda ve Uganda gibi en az 13 Afrika ülkesinde Mpox salgınları bildirilmiştir. Olguların çoğu Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde görülmüştür. Kıta genelinde şüpheli olgu sayısı hızla artmakta olup; 2022’deki 7.146 olgu ve 2023’te 14.957 olgu saptanmışken, 2024 yılı ağustos ayı itibariyle olgu sayısının 17 bine ulaştığı aktarılmıştır. Afrika’da tanı testlerinin kısıtlılığı, tıbbi izlemlerin yetersizliği göz önünde bulundurulduğunda bu sayıların buzdağının sadece görünen kısmı olduğu vurgulanmaktadır” denildi.

‘AŞI GEREKSİNİMİ MİLYON DOZLARLA İFADE EDİLİYOR’
DSÖ’nün 12 Ağustos 2024 tarihinde Mpox’a ilişkin yayımladığı güncel durum raporunda 1 Ocak 2022 ve 30 Haziran 2024 tarihleri arasında 116 ülkede 99 bin 176 olgunun ve 208 ölümün görüldüğünün belirtildiğine dikkat çekilen açıklamada, “Olguların %96’sı Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde görülmektedir. Durum raporlarında laboratuarda tanı testleri ile doğrulanmış olguların bildirildiği, mevcut olgu sayılarının tamamını yansıtmayacağı vurgulanmaktadır. Sağlık Bakanlığı tarafından ülkemizdeki olgu sayısı hakkında bilgi verilmemiştir. Amerikan Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) verilerine göre, ülkemizde 2022’den bu yana 12 olgu tanımlanmıştır. Etkili bir tedavisi olmayan Mpox hastalığından korunmak için gereken aşıların temini konusunda, Afrika’da yaşanan sıkıntılar nedeniyle hastalığın hızla yayılmaya devam edilmesinden endişe edilmektedir. Milyon dozlarla ifade edilen aşı gereksinimine karşın Afrika’da halen bir aşılama programı başlatılamamıştır. Aşının mevcut olduğu ülkelerden Afrika’ya aşı ulaştırılması ve Mpox aşısının risk altındaki kişilere uygulanabilmesi için hazırlıkların yürütüldüğü bildirilmektedir” ifadeleri kullanıldı.
‘İLK VAKA 1970’TE GÖRÜLDÜ’
Mpox hastalığının, ilk olarak maymunlarda 1958’de saptandığı ve cilt bulgularının çiçek hastalığına benzediğinden “maymun çiçeği” olarak adlandırıldığına dikkat çekilen açıklamada, “İnsanlarda ilk olgu 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde (Eski adı Zaire) görülmüştür. DSÖ, 2022 yılında bu hastalığın küresel yayılımı sırasında, toplumdaki damgalanmayı ve ayrımcılığı azaltmak için yeni bir isimlendirme ihtiyacı duymuştur. Mpox ismi ile hastalığın ciddiyetine ve küresel sağlık riskine vurgu yaparken, aynı zamanda hastalıkla ilgili yanlış anlaşılmaların önüne geçilmesi amaçlanmıştır. Mpox virüsü, çiçek virüsüne akraba bir DNA virüsüdür. Virüs, çiçek hastalığına benzeyen ancak daha hafif seyirli bir enfeksiyona neden olmaktadır. Orta ve Batı Afrika’da iki farklı genetik alt tipin hastalık yaptığı bilinmektedir. Batı Afrika alt tipi clade 2, Orta Afrika (Kongo Havzası) alt tipine clade 1 oranla daha hafif seyirli hastalık yapmaktadır. 2022’de dünya genelinde büyük bir salgına yol açan alt tip 2’dir. 2024 yılında sayısı hızla artan olgularda ise alt tip 1b saptanmaktadır. Afrika’da halen 1, 1b ve 2b alt tipleri ile yayılım devam etmektedir” denildi.
‘FİZİKSEL TEMASLA İNSANDAN İNSANA GEÇEN BİR HASTALIK’
Acil durum ilanının nedeni olan alt tip 1b ile gelişen bir vakanın henüz Afrika dışından bildirilmediğine de dikkat çekilen açıklamada, “Ancak tanı güçlüğü ve farkındalık eksikliği nedeniyle bu alt tipin dünyaya yayılmış olabileceği düşünülüyor. Adında maymun geçmekle birlikte maymunlardan daha çok sincap, sıçan, fare gibi kemirgenlerde bulunan ve onlardan insana geçen bir hastalıktır. Günümüzdeki görülen salgınlardaki bulaşma yolu insandan insanadır. Yakın fiziksel temas: Mpox, enfekte bir kişiyle doğrudan cilt teması yoluyla yayılabilir. Özellikle enfekte kişinin deri lezyonları, ciltteki yaralar veya kabuklar ile temas risklidir. Mpox ayrıca enfekte bir kişinin vücut sıvılarıyla temas yoluyla da bulaşabilir. Solunum yoluyla ve kontamine yüzeyler yani; enfekte kişinin dokunduğu veya vücut sıvılarının bulaştığı yüzeylere temas yoluyla da bulaşabilir. Anneden bebeğe, cinsel temasla da bulaşma riski vardır” ifadeleri kullanıldı.
‘ATEŞ, BAŞ AĞRISI VE YORGUNLUKLA BAŞLAR’
Hastalığın belirtilerinden de bahsedilen açıklamada, “Mpox hastalığı, ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın vücut ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve cilt lezyonlarına (döküntülere) neden olur. Yakınmalar, virüs ile temas ettikten sonra ortalama 1- 2 hafta (5-21 gün) sonra ortaya çıkar. Hastalığın ilk 5 gününde ateş, şiddetli baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, sırt ağrısı ve aşırı halsizlik görülür. Bu belirti ve bulguların çoğu birçok hastalıkta görülebilir ancak lenf bezi şişliğinin olması özellikle çiçek, su çiçeği ve kızamıktan ayırmada önemlidir. Ciltteki döküntüler, ateş başladıktan sonra 1-3 gün içinde ortaya çıkar; gövdeden çok yüzde, kollarda ve bacaklarda görülür. Avuç içi ve ayak tabaklarında, ağız içinde, genital bölgede ve gözlerde lezyon saptanabilir. Lezyon sayısı değişkendir; az sayıda veya çok fazla sayıda olabilir” denildi.
‘TEDAVİSİ İÇİN BELİRLİ İLAÇ YOK AMA AŞISI VAR’
Mpox hastalığı için yaygın kullanılan bir ilacın olmadığına da yer verilen açıklamada, “Şimdiye kadar görülen olgular, sidofovir, brinsidofovir, tekovirimat (ST-246) isimli antiviral ilaçlar ve çiçek immünoglobulini uygulanarak kontrol altına alınmıştır. Tekovirimat isimli ilaç, hayvan ve insan çalışmalarından sonra 2022’de Avrupa İlaç Ajansı (EMA-European Medicine Agency) ve ABD FDA tarafından onaylanmıştır ancak dünyada yaygın olarak bulunmamaktadır. ABD’de Mpox hastalığı için kullanılmak üzere 2019 yılında FDA tarafından onaylanmış JYNNEOSTM (Imvamune ve Imvanex adları ile de bilinmektedir) isimli aşı bulunmaktadır. Bu zayıflatılmış (atenüe) aşı, çiçek ve Mpox hastalığına karşı etkili olup içinde Modifiye Vaccinia Virus Ankara suşu bulunmaktadır. Bu suş, Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsü Aşı Laboratuvarları’nda, büyük olasılıkla at çiçeği virüsünün seri pasajlarıyla çiçek aşısı suşu olarak geliştirilmiş Vaccinia Ankara suşunun, daha sonra Münih Üniversitesi’ndeki araştırıcılar tarafından daha güvenilir bir aşı sağlamak amacıyla tavuk fibroblast doku kültürlerinde yeniden seri pasajlanmasıyla elde edilmiştir. Laboratuvarda bu tür virüslerle çalışanlara ve salgın durumunda temas edenlerde kullanılmak üzere kısıtlı sayıda mevcut olduğu bilinmektedir. Aşı temastan sonra da uygulanabilmektedir” ifadeleri kullanıldı.