EDİRNE İNSANİ GELİŞMİŞLİKTE NEDEN SINIFTA KALDI

Gelecek insanı şekillendirir

Geçmiş insanı küllendirir.

Yıl 1923 Atatürk İzmir’ de iktisat kongresini yapıyor. Savaş bitmiş. Genç Türkiye’yi daha zor günler bekliyor ve çok doğru bir kararla önce neler yapılmalı tespit edilecek, sonra da eldeki imkanlarla tedaviye başlanacak. İzmir, Kurtuluş Savaşı’nda tarumar olsa da en gelişmiş illerimizin gelişmişlik sıralamasında birinci sırada. İstanbul başkentliği kaybetmiş. Saltanat sahipleri şehri terk etmiş, hiçbir şey üretmeden hazineden geçinenler ortada kalmış. Savaş yorgunu Türkiye’de yoksulluk belimizi büküyor. Sefalet diz boyu. Şehrimiz Edirne ikinci sırada. Oysa Edirne, Osmanlının son dönemlerinde en çok darbe yemiş, defalarca işgale uğramış. İmkanı olanlar Anadolu’ya göç etmiş, insanların ağaç kabuklarıyla açlıklarını giderdikleri günler yaşamış ama savaştan sonra en çabuk toparlayan illerden biri. Sınır olduğu için yatırımcıdan talep görmeyen bir yer;  gene de ikinci sırada. Bunun sebepleri araştırıldığında kültür alt yapısının diğer illere göre yüksek olmasında yatar. Almanya‘nın ikinci dünya savaşında yenilse de 15 yıl gibi kısa bir zamanda durumu toparlayıp tekrar normalleşmesinde nasıl kültür alt yapısının rolü büyükse, Edirne ve İzmir de aynı şeyi yaşamış.

Yıl 2019 devletin planlama teşkilatı Edirne’yi gelişmişlikte 21. Sıraya yazıyor. Neler oluyor da biz 19 sıra geriliyoruz nerelerde hatalar yapıyoruz da Edirne’miz geri sıralara düşüyor. Hangi konularda yetersiz hangi konularda iyiyiz, cumhuriyetin ilk yıllarında neler yaptık ta ikinci sırayı aldık neleri yapamadık da daha sonra 21. Sıraya geriledik Bütün bunlara sebep olanalar kimler. Halkın bunda dahli var mı? varsa nelerdir.

1920 li yıllarda İzmir-Aydın arası ve İstanbul-Edirne arasında tren yolu var. Edirne demiryoluna sahip 4 şanslı şehirden birisi. Okullar açısından da Edirne hep şanslı. 1857 de birçok ilde okul yokken Edirne’nin lisesi var. Askeri Rüştiyesi var. Yine Edirne’ de Vali Hurşit Paşa tarafından yaptırılan matbaa mevcut. Osmanlının en çok okuryazarı olan illerinden birisi Edirne.

Vilayet matbaası müdürü Şevket Dağdeviren’in yazdığı salnameye göre, 35 medrese, 52 okulu olan bir şehir Edirne. 4 askeri lise 1 sivil lise 1 erkek 1 kız orta okulu, ziraat ve sanayi okulu vardır. 5 kışla, 11 karakol, 239 çeşme, 5 imaret,1 ıslah evi, 5 hastanesi, yangın kulesi, 6 buzhane, 15 kiremit ve tuğla  ocağı, 16 han, Kıyık ve Tekke Kapı değirmenleri. Milyonlarca şişe şarap ve rakı üretilen bir şehir ve bunların büyük bir kısmı Avrupa’ya ihraç ediliyor. Yani üretiyoruz. Edirne’nin ardı bağlar ve bağlardan çok ciddi gelir elde ediliyor. Bu konu bir kültür oluşturuyor, türkülerimize giriyor,  ‘Edirne’nin ardı da bağlar, Meriç akar sular çağlar’

Şimdi o devirde çevresine göre bu kadar varlığı olan bir yerin üretim yapması, ürettiğini yurt dışına ihraç etmesi zenginliği de getiriyor. Aynı şekilde İzmir’in de en gelişmiş olmasında iki sebep var. O devirde TIR lar yok, kamyonlar yok öküz arabasıyla ne götürebilirsen. Aydın-İzmir arası demiryolu olması büyük avantaj. Yörenin en büyük limanı olması. Bu limandan, yörede üretilen üzümlerin, incirlerin, zeytinlerin yurt dışına gönderilmesi, tütünlerin Amerikan Philip Morris’e, Avrupa’ya Dunhill, Kent, Pall  Mall, Rothmans’ın sahibi British Tobacco’ya gönderilip ihracatın başarılabilmesi büyük bir iş.

Sorulması gereken asıl soru şu; nasıl bir olumsuzluklar zinciri yaşanıyor ki Karaağaç’ta yetiştirilen sebzelerle İstanbul’un ihtiyacını karşılayan Edirne 2. sıradan 21. sıraya geriliyor. 2019 yılında Devlet Planlama Teşkilatı tespitlerine göre Edirne 0.534 skor sıralamasıyla ancak 2. kademede ki illerin arasında kendine yer bulabiliyor. Neler yaşandı da komşu vilayet Tekirdağ bizi geçti ve 1. kademede ki iller arasında yer alıyor. 

Benim öğrencilik yıllarımda Edirne’nin nüfusu 60 bin civarındayken Tekirdağ 50 binlerdeydi ve Çorlu henüz 45 bin nüfusu aşamamıştı. Şimdi Tekirdağ büyük şehir belediyesi olan bir yer. Çorlu’nun nüfusu 300 bini aştı. Sadece Çorlu’daki fabrikalar bütün Edirne’deki fabrika sayısından fazla. İstanbul’dan Edirne’ye gelirken Haramidere’yi geçip düzleyince Edirne diye tabela vardı, şimdi Tekirdağ diye yazmışlar, bunun manası çok açık. Tekirdağ daha bilinir, Edirne daha ehemniyet verilmeyen yer olmuş demek diye algılıyorum.

Gelelim diğer komşu ilimiz Kırklareli’ne. Uzun laflara gerek yok, Edirne-Kırklareli yoluna bir göz atmak yeterli olacaktır sanırım. Otoyolu kendi sınırları dahilinde kendileri yapıyorlar, Kırklareli tarafı bitmiş, bizim taraf ne yazık ki bölük pörçük. 2019 Gelişmişlik sıralamasında İstanbul 4.051 skorla 1. Kademenin 1. sırasında İstanbul olmazsa Türkiye duruyor o kadar yani. İzmir 3. sırada ki çok büyük kayıp yok skor 1.926. Tekirdağ 1.014 skorla 9. sırada ve 1. Kademedeki illerin içinde yer alıyor. Kırklareli 0.557 skorla 18. Sırada, Bilecik 19, Bolu 13. sırada ve bizi geçmişler. Türkiye 2019 insani gelişim raporuna göre çok yüksek insani gelişim kategorisindedir.