‘Depremlerden ders almıyoruz’

Olgay GÜLER
Yapı Denetim ve Deprem Mühendisliği Derneği Genel Başkanı Nazmi Şahin, Edirne'de eski binaların mutlaka kentsel dönüşüme girmesi gerektiğinin altını çizip, "Bu eski binaların mutlaka kentsel dönüşüne girmesi gerekiyor. Biz kentsel dönüşüme girmezsek deprem bizi dönüştürüyor. En büyük sıkıntımız depremlerden ders almayı bilmiyoruz. Bu kadar şey yaşıyoruz hala aynı şeyleri konuşuyoruz” dedi.
Yapı Denetim ve Deprem Mühendisliği Derneği Genel Başkanı Nazmi Şahin, Edirne'yi ziyaret ederek kentteki yapı denetim ve yapı laboratuvarı temsilcileriyle bir araya geldi. Kentteki bir restoranda gerçekleştirilen etkinlikte konuşan Şahin, Edirne'deki eski binaların mutlaka güçlendirilmesi ve kentsel dönüşüme girmesi gerektiğini belirtip, olası deprem tehlikesine işaret etti.

'6 ŞUBAT'A KADAR YAŞANAN DEPREMLERDE YAPI DENETİMLİ BİNALARDA HASAR YOK'
Türkiye'de 2001 yılında yürürlüğe giren 4708 sayılı Yapı Denetimi Kanunu'nun önemine vurgu yapan Şahin; “Yapı denetim sistemi 1999 depreminden sonra 2001 yılında 4708 sayılı yapı denetim kanunuyla başladıktan sonra 6 büyük deprem gördü. Bu 6 tane deprem de öncelikle 2011 yılında olan Van depremiydi. Van depreminde yıkılan hiçbir yapı denetimli bina olmadı ve yapısal hasar ile can kaybımız da olmadı. Daha sonraki depremlerde de aynı şekilde. 6 Şubat depreminde maalesef yıkılan yapı denetimli binalar oldu. Olaya şöyle bakarsak; yapı denetim sisteminde, depremin etkilediği 11 ilin 3'ü pilot ildi; Adana, Hatay ve Gaziantep'ti, diğer 8 il yapı denetimli değildi. Yıkılan yapı denetimli bina sayısı da 185. Depremde yıkılan toplam bina sayısı da 38 bin 127. 11 il'de kanunun geldiği bugüne kadar 151 bin 157 bina yapı denetimden geçmiş. Yıkılan yapı denetimli bina sayısı 185" dedi.
'SADECE YAPI DENETİMİNİ KONUŞARAK YANLIŞ YAPIYORUZ'
Yapıların afetlerde zarar görmesinde en büyük sorumluluğun zemin denetçileri, şantiye şefleri, inşaat ustaları ve müteahhitlerde olduğunun altını çizen Şahin; “İnşaat bir bütündür. Ustası, şantiye şefi, müteahhidi, yapı sahibi, belediyesi, yapı denetimi, laboratuarı bir sürü paydaşı var. Biz yanlış bir şey yapıyoruz; sadece yapı denetimi konuşuyoruz. Bu doğru değil. Binalarımız neden yıkılıyor? Bir; zemin kaynaklı. Bu zemin planlamasını yapan kurumlar neden yargı önünde cezaya tabi tutulmuyor? İnanılmaz bir konfor alanları var. Dere yatağından plan geçiriyorsunuz, ruhsat veriyorsunuz, o dereden su sel oluyor ve bina zarar görüyor. Buna da doğal afet diyoruz. Aslında değil, burada ilim ve bilimden uzaklaşmışız. Burada iki mühendis, bir müteahhidi yargılayarak kurtaramazsınız. Planlamanın çok iyi yapılması lazım. Yanlış yapılan planlamada da cezai müeyyidenin verilmesi lazım. İkinci aktör şantiye şefi; biz yıllarca şantiye şefinin önemli olduğunu vurguladık. İnşaatlarda şantiye şeflerinin bulunması lazım. Şantiye şefi hem lojistiği sağlayacak hem de inşaatın yapım aşamasında etkin olması gerekiyor. Şantiye şefi müteahhit adına, biz kamu adına çalışıyoruz, binayı denetliyoruz. Üçüncü aktör usta; hiç duydunuz mu bir depremde ustanın yargılandığını? Hiçbir usta yargılanmıyor. Çünkü cezai sorumlulukları yok. Yaptıkları iş çok önemli ama bir mevzuatı yok" diye konuştu.

'EDİRNE'YE HIZLI BİR ŞEKİLDE KENTSEL DÖNÜŞÜM ŞART'
Edirne'de bina stoğunun eski olduğunu, kente hızlı bir şekilde kentsel dönüşümün gerektiğini kaydeden Şahin; “Edirne'de gezerken önceki depremlerde hep eski binalar yıkıldığı için gözüm eski binalara gidiyor. Edirne'de iyi bir kentsel dönüşümün olması gerektiğine inanıyorum. Bazı caddelerde gördüm ve fotoğrafladım. Bu eski binaların mutlaka kentsel dönüşüne girmesi gerekiyor. Biz kentsel dönüşüme girmezsek deprem bizi dönüştürüyor. Biz o binaları kentsel dönüşümle depreme dayanıklı hale getirmezsek bizim dönüştüremediğimiz binaları deprem dönüştürüyor. En büyük sıkıntımız depremlerden ders almayı bilmiyoruz. Bu kadar şey yaşıyoruz hala aynı şeyleri konuşuyoruz. Biz, neresi olursa olsun depreme dayanıklı, sağlam binalar yapmak zorundayız. Türkiye Cumhuriyeti deprem kuşağında, depremin nerede ne zaman olacağını bilmiyoruz ve sağlam bina yapmamız lazım. Edirne'nin de bence hızlı bir şekilde kentsel dönüşüne girmesi gerekir” şeklinde konuştu.
'HALI YIKAMANIN METREKARE ÜCRETİ YAPI DENETİMLERDEN FAZLA'
Yapı denetim firmalarının hizmet ücretlerinin düzenlenmesi gerektiğini dile getiren Şahin; “Türkiye'de 2 bin 500 yapı denetim firması var. 1999 depreminden bugüne 2 milyar metrekare bina denetlemişiz. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yapı denetimlere 6 bin 200 tane ceza kesmiş. Edirne'de toplam büro denetimi 185, şantiye denetimi olarak da 446 denetim yapılmış Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından. Biz de denetlenen bir kurumuz. Sistem üzerinde bizim ekonomik sıkıntılarımız var. Şu anda yapı denetimi hizmeti yüzde 1,5 üzerinden yapılıyor. Bu doğru değil. 2022 yılında Türkiye tarihinde bir ilk oldu; müteahhitlik birim fiyatlarımız 3 kez değişti ama bizim fiyatlarımız değişmedi. Bir bina 14 milyon lirayken, biz 8 bin liralar civarında kaldık. Yapı denetimler ekonomik olarak çok eziliyor. Bu rakamların kurtarması mümkün değil. Halının metrekare yıkama ücreti yapı denetimden daha fazla. Böyle bir sistem üzerinde çalışıyoruz. Edirne'de 3 milyon liradan satılan bir daireden, yapı denetimin aldığı para 30-40 bin liradır. Emlakçı 3 milyona sattığı yerden yüzde 3 alsa 90 bin lira alıyor. Biz 5 mühendis çalıştırıyoruz, yardımcı kontrol elemanı çalıştırıyoruz, sitemin içindeyiz ama çok az kazanıyoruz. Bir örnek daha vereyim; tapuya gidiyoruz, tapu harcı ödüyorsunuz, onun payı yüzde 4 yani 120 bin liraya tekabül ediyor. Bir dakikada 120 bin lira ödüyorsunuz. Yapı denetim, inşaat 12 ay sürüyorsa 12 ay işin başında duruyor, yüzde 1,5'ten koyuyorsunuz. Biz bakanlığa önerimizi sunduk. Metrekareye göre yüzde 6 ile 2 arasında değişen bir platform hazırladık” açıklamalarında bulundu.
Konuşmaların ardından Nazmi Şahin'e yapı laboratuvarı firması sahipleri Nevser Eraslan ve Bora Bağdan tarafından Edirnekari tablosu takdim edildi.